Mianem ciśnienia tętniczego określamy siłę nacisku, jaką wywiera krew na naczynia krwionośne podczas cyklu pracy serca. Wyróżnia się ciśnienie skurczowe, mierzone w momencie skurczu mięśnia sercowego, i rozkurczowe, które przedstawia ciśnienie krwi w fazie rozkurczu serca. Wartość tego ciśnienia wyraża się w milimetrach słupa rtęci. Należy zaznaczyć, że wartość ciśnienia tętniczego może się różnić w zależności od poziomu nawodnienia, pory dnia oraz spożycia soli, a także wieku i stanu zdrowia.

Ciśnienie tętnicze krwi – normy

Czy istnieje jedna prawidłowa wartość ciśnienia tętniczego? Powszechnie mówi się, że idealną wartością ciśnienia krwi jest 120/80 mmHg. Jednak wartości powyżej 120/80 mmHg nie świadczą o występowaniu nadciśnienia. Prawidłowe ciśnienie skurczowe krwi powinno być niższe niż 140 mmHg, a ciśnienie rozkurczowe niższe niż 90 mmHg. Wartości powyżej 140/90 mmHg określa się jako nadciśnienie – również wtedy, kiedy zostanie przekroczona tylko wartość ciśnienia skurczowego lub rozkurczowego. Tak więc ciśnienie 92/135 mmHg kwalifikuje się jako nadciśnienie tętnicze. Ciśnieniomierz jest niezbędny do wykonywania pomiarów w celu określenia wartości.

Wyróżniamy 3 stopnie nadciśnienia:

  • Nadciśnienie tętnicze 1 stopnia: ciśnienie skurczowe 140-159 mmHg / ciśnienie rozkurczowe 90-99 mmHg
  • Nadciśnienie tętnicze 2 stopnia: ciśnienie skurczowe 160-179 mmHg / ciśnienie rozkurczowe 100-109 mmHg
  • Nadciśnienie tętnicze 3 stopnia: ciśnienie skurczowe powyżej lub równe 180 mmHg / ciśnienie rozkurczowe wyższe lub równe 110 mmHg.

 

Nadciśnienie tętnicze – przyczyny

Nadciśnienie tętnicze możemy podzielić na pierwotne oraz wtórne. W nadciśnieniu pierwotnym brak jest uchwytnej przyczyny medycznej zbyt wysokiego nadciśnienia, a w do jego rozwoju przyczyniają się czynniki genetyczne, środowiskowe, a także czynniki ryzyka. Wtórne nadciśnienie tętnicze może być spowodowane przez wiele chorób, takich jak: niewydolność nerek i zaburzenia układu hormonalnego (nadczynność tarczycy czy kory nadnerczy). Może być ono także wywołane niektórymi lekami i substancjami toksycznymi. Do najczęściej występującego typu nadciśnienia należy nadciśnienie pierwotne. Szacuje się, że ten typ nadciśnienia stanowi aż 90% przypadków. Diagnozę stawia się po wykluczeniu wszystkich przyczyn nadciśnienia wtórnego.

  

Nadciśnienie tętnicze. Kiedy je diagnozujemy?

Nadciśnienie tętnicze to choroba dotykająca ludzi żyjących w krajach w którym tempo życia jest wysokie. Jest podstępną chorobą, która przez to że rozwija się powoli, długo nie daje objawów. Lekarz rozstrzyga czy choremu potrzebna jest farmakoterapia czy wystarczy zmiana stylu życia. Nieleczone nadciśnienie tętnicze może prowadzić do uszkodzeń w obrębie nerek i układu krążenia. Zazwyczaj jako nadciśnienie tętnicze rozumie się stan w którym ciśnienie skurczowe przekracza wartość 140 mmHg, natomiast rozkurczowe 90 mmHg. Zdarza się że tylko jedna z wartości jest przekroczona wtedy również stawiamy rozpoznanie nadciśnienia tętniczego. Pacjenci przychodząc do lekarza skarżą się na zawroty głowy, ból w klatce piersiowej, problemy ze snem, szumy w uszach a przede wszystkim bóle głowy. Żeby postawić diagnozę, niezbędne są kilkukrotne pomiary, przeprowadzane w kilkudniowych lub kilkutygodniowych odstępach czasu. Należy pamiętać, że ciśnienie może wzrosnąć chwilowo na przykład pod wpływem stresu lub tymczasowego przewodnienia. Dlatego pojedynczy pomiar nie może być podstawą do stwierdzenia nadciśnienia.

 

Kto jest najbardziej narażony?

Zazwyczaj na nadciśnienie tętnicze zapadają osoby w starszym wieku. Nie jest to jednak regułą. Nadciśnienie może także wynikać z innej choroby. Mówimy wtedy o nadciśnieniu wtórnym. Lekarz podczas badania sprawdza ciśnienie panujące w dnie oka, wielkość nerek, osłuchuje serce, sprawdza czy nie ma różnic w wartościach ciśnienia pomiędzy lewym a prawym ramieniem. 

 

Jakie są przyczyny nadciśnienia?

Wyróżniamy nadciśnienie o różnym podłożu:

  • Podłoże pierwotne polega na tym, że nadciśnienie pojawia się spontanicznie, bez wyraźnej przyczyny, spowodowane jest przez zwiększone tempo życia i czynniki genetyczne. Dochodzi do upośledzenia wytwarzania nadtlenku azotu i układu renina-angiotensyna-aldosteron.
  • Podłoże wtórne, to sytuacja w której dochodzi do rozwoju nadciśnienia. Chorobami które mogą powodować podwyższenie ciśnienia tętniczego są: wrodzone zwężenie aorty, choroby w obrębie nerek, obturacyjny bezdech senny, choroba alkoholowa, choroby tętnic, rzucawka, przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej, NLPZ, przewlekły stres i zatrucie metalami toksycznymi.
  • Zespół Cushinga- polega na podwyższeniu poziomu kortyzolu we krwi. Kortyzol to hormon produkowany przez nadnercza. Poza działaniem przeciwzapalnym zwiększa pobór glukozy przez komórki organizmu, uwalnia aminokwasy z tkanek, przyspiesza rozkład kwasów tłuszczowych i podwyższa ciśnienie krwi. Jest nazywany hormonem stresu.
  • Zespół Conna-polega na nadmiernym wytwarzaniu aldosteronu. Aldosteron to steroidowy hormon odpowiedzialny za regulację gospodarki wodno-mineralnej organizmu. Powoduje zatrzymywanie sodu w organizmie, co za tym idzie retencje wody i podwyższenie ciśnienia krwi.
  • guz chromochłonny- powoduje konstytutywne wydzielanie adrenaliny i noradrenaliny. Adrenalina to hormon stresu, mobilizuje układ współczulny, powodując zwiększone bicie serca, rozszerzenie oskrzeli i zwiększenie ciśnienia krwi.

 

Jakie są czynniki ryzyka nadciśnienia?

Na nadciśnienie tętnicze zapadają częściej osoby otyłe, czyli takie których BMI wynosi powyżej 30. Szczególnie niebezpieczna okazuje się dieta bogata w tłuszcze, w której stosuje się dużo soli. Sól powoduje zwiększenie ilości sodu w organizmie co skutkuje retencją wody i przekłada się na zwiększenie ciśnienia. Szczególnie niebezpieczna jest otyłość typu brzusznego. Chorują częściej mężczyźni zwłaszcza powyżej 55 roku życia, u kobiet granicą wieku zwiększającą ryzyko zachorowania jest 65 rok życia. Nadciśnienie jest groźne dla cukrzyków i osób w których wywiadzie rodzinnym wystąpiła choroba kardiologiczna.

 

Czynniki ryzyka rozwoju nadciśnienia

  • Otyłość – występuje ona aż u 19% dorosłych Polaków. Badania potwierdzają, że każde 5 kg nadwagi powoduje wzrost ciśnienia tętniczego o dodatkowe 5 mmHg, co szybko może doprowadzić do rozwoju objawów nadciśnienia.
  • Palenie tytoniu – 30% Polaków przyznaje się do palenia tytoniu. Działanie nikotyny na układ krwionośny powoduje skurcz naczyń, przyspieszenie akcji serca, a w konsekwencji – podwyższenie ciśnienia tętniczego. Regularne palenie papierosów może prowadzić do utrwalonego nadciśnienia tętniczego.
  • Brak aktywności fizycznej – siedzący tryb życia i brak ćwiczeń fizycznych sprzyja nadwadze i otyłości. Dodatkowo zwiększa ryzyko rozwoju nadciśnienia aż 1,5-krotnie. Aktywność fizyczna wpływa pozytywnie na nasz układ krwionośny – zwiększa wydolność serca i ogólną wydolność organizmu, a także obniża ciśnienie tętnicze krwi.
  • Alkohol – nadmierne spożycie alkoholu powoduje wzrost ciśnienia tętniczego. Zakłada się, że ten niekorzystny efekt występuje u osób, które dziennie spożywają więcej niż 20-30g alkoholu, co przekłada się na litr piwa, 2 kieliszki wina lub wódki.
  • Nadmierne spożycie sodu – sód jest składnikiem osocza, który powoduje zatrzymywanie w nim wody – co w efekcie wywołuje wzrost ciśnienia tętniczego. Jest składnikiem soli kuchennej, dlatego w prewencji nadciśnienia zaleca się solenie potraw tylko wtedy, kiedy jest to niezbędne. Warto przypomnieć, że dzienne zapotrzebowanie dorosłego człowieka na sód to 2g na dobę – tyle znajduje się w płaskiej łyżeczce soli kuchennej.
  • Stres – przewlekły, utrzymujący się stres przyspiesza rozwój miażdżycy naczyń, która dodatkowo sprzyja rozwojowi nadciśnienia tętniczego.

 

Objawy nadciśnienia tętniczego

Początkowo objawy zbyt wysokiego ciśnienia tętniczego mogą być niespecyficzne – bóle i zawroty głowy, bezsenność czy uczucie zmęczenia. W miarę rozwoju nadciśnienia pojawiają się dodatkowe objawy, na przykład zaburzenia widzenia, krwawienia z nosa i kołatanie serca. W bardzo zaawansowanych lub nieleczonych stadiach pojawiają się powikłania narządowe zbyt wysokiego ciśnienia tętniczego, takie jak niewydolność nerek, przyspieszenie rozwoju miażdżycy, przerost lewej komory serca czy udary.

 

Jak obniżyć ciśnienie krwi?

Nadciśnienie tętnicze można leczyć dwoma metodami – farmakologicznie i niefarmakologicznie. Jeżeli ciśnienie krwi kwalifikuje się do pierwszego stopnia nadciśnienia, wtedy zaleca się próbę jego unormowania niefarmakologicznymi sposobami. Należą do nich zmniejszenie masy ciała, uprawianie sportu, a także zmiana diety. Powinno się ograniczyć spożywanie tłuszczu, soli i potraw silnie przetworzonych, na przykład fast foodów. Dodatkowo trzeba zwiększyć w diecie ilość warzyw, owoców oraz ryb. Ważne jest również ograniczenie spożywania alkoholu oraz palenia tytoniu, które mogą podwyższać ciśnienie krwi.

Jeżeli zdiagnozowano u ciebie nadciśnienie 2 lub 3 stopnia, prawdopodobnie sama zmiana stylu życia może być niewystarczająca, aby obniżyć ciśnienie do prawidłowego poziomu. Lekarz prawdopodobnie podejmie decyzję o wdrożeniu leczenia farmakologicznego. W celu obniżenia ciśnienia stosowanych jest wiele grup leków, najczęściej są to diuretyki, blokery kanału wapniowego i beta-blokery. Początkowo zwykle stosuje się kombinację dwóch leków, a jeżeli jest ona nieskuteczna, dołącza się trzeci.

 

Jakie są powikłania nadciśnienia tętniczego?

Im dłużej nadciśnienie tętnicze pozostaje nierozpoznane tym więcej spustoszenia w organizmie może zasiać. Jeżeli pacjent nie podjął odpowiedniego leczenia, jest narażony na rozwój miażdżycy, która może doprowadzić nawet do zawału mięśnia sercowego. Poza tym jeśli dojdzie do zaburzeń w mózgowym układzie krążenia istnieje zagrożenie udarem. Narządem szczególnie obciążonym pozostają nerki, których praca jest cały czas natężona po to żeby wyrównać ciśnienie. Nadciśnienie może również uszkodzić naczynia krwionośne, co upośledza transport krwi do nerek. Dochodzi do uszkodzenia neuronów i zaburzeń filtracji. Nerki nie nadążają wtedy za wydalaniem produktów przemian metabolicznych, coraz więcej wody pozostaje w organizmie, a ciśnienie krwi jeszcze bardziej wzrasta.

Stres a nadciśnienie

Przy postawieniu rozpoznania nadciśnienia tętniczego, lekarz często upewnia się co do jego słuszności stosując badanie holterowskie. Holter monitoruje rytm pracy serca przez całą dobę, pozwala to na zminimalizowanie ryzyka wpływu stresu na wynik badania. Czasami sam pomiar ciśnienia w ośrodku zdrowia czy szpitalu jest dla pacjenta stresujący i fałszuje odczyt. Czym innym jest oczywiście chwilowy stres spowodowany badaniem, a czym innym stres przewlekły, który sam w sobie może doprowadzić do rozwoju nadciśnienia tętniczego.